Satrançta feda , taktik veya durumsal avantaj kazanmak amacıyla bir taştan vazgeçmektir. Ayrıca feda daha değerli bir taşı , rakibin daha az değerli bir taşı ile değiştirerek de yapılabilir.
Şah haricinde her taş feda edilebilir. Genellikle oyuncular taşlarını kaybetmek istemezler. Bu nedenle taşı feda etmek rakipte tatsız bir sürpriz yaratıp rakibin dengesini bozabilir: Rakip bu feda doğru mu yanlış mı diye hesaplarken ve bu fedayı kabul etmeyi değerlendirirken değerli zamanını kaybedebilir. En değerli taş olan Vezirin fedası veya birden fazla taşın fedası sürprizin etkisini arttırır. Bu tip oyunlar güzel oyun ödülü alabilirler.
Rudolf Spielmann gerçek ve sahte fedalar arasında şöyle bir ayrım önermiştir:
- Gerçek feda durumunda , fedayı yapan oyuncu uzun bir süre daha az sayıda taşla maça devam eder.
- Sahte feda durumunda oyuncu ya kısa sürede verdiğine eşdeğer veya daha değerli bir taş kazanır ya da rakibini mat eder. Matla sonuçlanan sahte feda sözde feda adıyla da bilinir.
Gerçek fedanın karşılığında oyuncu dinamik , durumsal veya maddi olmayan avantajlar sağlar veya taş sayısı olarak geride olması nedeniyle yenilgi riskine maruz kalır. Risk nedeniyle gerçek fedalara spekülatif feda ismi de verilebilir.
Şaha saldırı
Oyuncu bir piyonu veya taşı şu nedenlerle feda edebilir :
- Rakip Şahın etrafında açık hatlar elde etmek.
- Şah kanadında alan avantajı elde etmek.
- Rakip Şahı koruyan piyonları ortadan kaldırmak
- Rakip Şahı merkezde tutmak.
Rakip atağı savuşturamazsa muhtemelen oyunu kaybeder. Truva atı fedası bu duruma örnektir. Bakınız Greek gift sacrifice ( Wikipedia ingilizce )
Gelişme
Gelişimi hızlandırmak için açılışta piyondan vazgeçilebilir. Gambitler bu duruma iyi bir örnektirler. Rakip gambit sonucu elde ettiği avantajı , gambiti yapan şah kanadında daha etkili bir avantaj sağlamadan önce iade eder.
Stratejik / durumsal
Gerçek fedanın amacı durumsal avantaj elde etmektir. Bazı fedaların bir sonraki saldırı ile ilgisinin olmadığı durumlar da mevcuttur. Feda açık bir hattı veya çaprazı ele geçirmek , rakibin piyon yapısında zayıflık yaratmak, bir abluka veya başka bir konumsal avantaj elde etmek için de yapılabilir. Bu tür fedaların yapılması zordur ve derin bir stratejik anlayış gerektirir.
Mat
Fedanın en önemli faydalarından biri rakibi mat etme fırsatı vermesidir. Satrançtaki en önemli amaç mat etmekse , başarılı bir mat atağı için maddi kaybı göze almak hiç önemli değildir. Matla sonuçlanan fedalar ve sıklıkla şah çekmeler rakibi sadece tek veya birkaç hamle yapmaya mecbur bırakır.
Kayıptan korunmak
Diğer amaç oyunu kaybetmekten kurtulmaktır. Feda aşağıdaki nedenlerden dolayı da yapılabilir:
Oyunun pat veya sürekli şahla bitmesine mecbur bırakmak,
veya bütün taşların birbirini koruduğu, hiç birinin alınamadığı ( Kale oluşturma ) durumunu oluşturmak,
veya oyunun berabere bitmesini sağlamak,
veya daha fazla maddi kaybı önlemek.
Maddi kazanç
Feda, , maddi kazanç elde etmeyle sonuçlanacak bir kombinezonu başlatabilir. Piyon terfisi ile sonuçlanan feda bu duruma örnek teşkil etmektedir.
Sadeleştirme
Feda kısa vadede maddi kayıpla sonuçlansa bile fedayı yapan taraf zaten maddi açıdan öndeyse, taş değişimi ile pozisyonu basitleştirerek bu durumdan avantaj sağlamaktadır. Maddi açıdan önde olan oyuncu böylece rakibin etkili taşından kurtulmuş olacaktır..
Taktiksel sahte fedalar fedanın yapıldığı mekanizmaya göre sınıflandırılabilir. Bazı fedalar birden fazla sınıfa dahil olabilir.
-. Saptırma fedaları , amacı rakip taşı görevlendirildiği kareden uzaklaştırmaktır.
- Yıkıcı fedalar , taktik olarak önemli ama daha düşük değerde bir taşı saf dışı bırakmak amacıyla yapılmaktadır. Böylece feda yapan taraf aldığı taşın kontrol ettiği karelerin kontrolünü ele geçirmektedir.
- Mıknatıs feda yıkıcı fedaya benzemektedir , fakat burada amaç rakip taşı önemli kareden uzaklaştırmaktan çok , o taşı taktik açıdan zayıf bir kareye yönlendirmektir.
- Tasfiye fedası. Fedayı yapanın amacı feda edilen taşın bulunduğu kareyi boşaltmaktır. Böylece kendi taşları için bir açık hat yaratmış olmakta veya daha faydalı bir başka taşı söz konusu kareye yerleştirmektedir.
- Tempo fedası. Fedayı yapan taraf rakibinin taş kazanmasını engellemek için zaman kaybetmekten kaçınmayı amaçlamaktadır. Böylece buradan tasarruf edilen zaman rakip Şaha saldırı veya geçer piyonu destekleme gibi daha faydalı hamleler için kullanılabilmektedir.
- İntihar fedası ( saldırısı ) .Fedayı yapan taraf geride kalan taşlarından kurtulmak için bu fedayı yapmaktadır. Böylece bulunduğu kötü pozisyondan pat yoluyla kurtulmayı amaçlamaktadır.
Fedaları sınıflandırmanın bir diğer yolu zorunlu ve zorunlu olmayanlardır. Zorunlu olan feda , rakibe fedayı kabul etmekten başka seçenek bırakmaz yoksa rakip maddi olarak geride kalacaktır. Zorunlu olmayan fedalar ise rakibe tercih etme hakkı vermektedirler. Yaygın yapılan hata , bir fedanın hasar bırakmadan güvenli bir şekilde nasıl reddedileceğinin bilinememesidir..
Aronian - Svidler, 2006 Diyagramda GM (Büyükusta ) Aronian hatalı bir şekilde 24.exd4?? oynadı ve Siyah'ın Kalesine e hattını açtı. Svidler 24. ... Ke1+! oynadı. Aronian terk etti , Zira Siyahın hamlesi Beyazı 25.Kxe1 ( veya 25.Vf1 Vxf1# ) oynamaya mecbur bırakıyordu. Bu hamleden sonra Beyaz savunmasız kalan Vezirini kaybetti.
Bu tip feda İngilizcede "Hook and Ladder trick" ( Kancalı merdiven hilesi) olarak da isimlendirilebilir : Beyaz Vezir tehlikeli bir yerde ( benzetmede merdivenin tepesinde ) iken Kale onu desteklemek için arkasındadır.
Evans - Reshevsky , 1963
Siyah 1. ... Vxg3? oynadı ve 2. Vg8+! hamlesi ile Beyaz beraberliği sağladı. 2.Vg8+ Şxg8 ( Siyah başka bir hamle yaparsa mat olur ) 3.Kxg7+! .ile Beyaz 7. sırada sürekli şah çekmeyi amaçlamaktaydı. Siyah Kaleyi alsaydı oyun pat olacaktı.
Evans'ın bu kurtuluşu "Yüzyılın Hilesi" olarak bilinmektedir. Beyaz Kale bu durumda Desperado olarak isimlendirilmiştir.
Najdorf - Reshevsky , 1952
Bu durumda Reshevsky fedaya maruz kalmıştı. Beyaz h4 oynamıştı. Eğer Siyah , Atı alsaydı h7 deki mat tehdidini önleyen f6 karesindeki Atını kaybedecekti. Bu nedenle yemi reddedip , Beyaz Atı almadan oyuna devam etti.
Spassky - Tal , 1971
Bu oyunda Siyah 14.... d4! 15. Axd4 Ad5 oynadı.. Piyon fedası karşılığında , Siyah bir yarı-açık hat , bir diyagonal , d5 de bir ileri karakol ( kuvvetli kare ) ve Beyaza sorun yaratacak geri kamış bir d3 piyonu elde etti. Oyun neticede berabere bitti.
Bu örnek Beyaz tarafından yapılan Fil fedasını göstermektedir. Beyaz 2 hamlede mata zorlamaktadır.
1.Fg6+ hxg6 2.Vxg6#
McConnell - Morphy, 1849 Bu pozisyonda , Siyah 22...Vg1+ hamlesi ile Beyazı 23.Kxg1 oynayarak Kalesi ile Siyah Veziri almaya zorlamaktadır. Şah , h3' deki At koruduğu için , Veziri alamaz. Kale f hattını koruma görevinden uzaklaştırılarak Şahı hareketsiz bırakacak bir konuma gitmeye zorlanmaktadır. Sonraki hamlede At boğmaca matını yapar.
23... Af2#
Orijinal kaynak: feda (satranç). Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page